توجه بیش از اندازه به كسب مدال و مقام و از طریق آن دستیابی به ثروت، شهرت و اعتبار اجتماعی منجر به اندیشه ماكیاولیسم ورزشی خواهد شد.
ورزش همگانی آرمان یا واقعیت چیزی كه بیش از همه مهم است توجه دست اندركاران و متولیان ورزش كشور به بعد همگانی ورزش است كه محور بحث را تشكیل می دهد.
در جامعه ما فضای حاكم بر ورزش به گونه ای است كه آنچه بیشتر در ذهن نقش می بندد بعد قهرمانی آن است. توجه بیش از اندازه به كسب مدال و مقام و از طریق آن دستیابی به ثروت، شهرت و اعتبار اجتماعی منجر به اندیشه ماكیاولیسم ورزشی خواهد شد.
در سال های اولیه پس از انقلاب به جنبه همگانی ورزش توجه زیادتری می شد و ورزش قهرمانی تقریباً ازدستور كار خارج شده و قهرمان پروری محكوم گردید. رویكرد ورزش همگانی مقامات ورزش كشور را بر آن داشت تا اعلام كنند: «ورزش باید در جهتی سوق داده شود كه ورزش قهرمانی نتیجه و ثمره ورزش همگانی باشد» . اما در سال های اخیر توجه به ورزش قهرمانی بیش از هر چیز، نشان دهنده افراط و تفریطی است كه در عرصه ورزش دچار آن شده ایم و هنوز هم بیشترین تبلیغات در جهت ورزش قهرمانی به كار می رود و برنامه مشخصی برای عمومی كردن ورزش اجرا نشده است.
فرهنگ ورزش همگانی در بین اقشار مختلف جامعه نیاز به آموزش دارد. در این راستا نقش دولت، رسانه های گروهی و متولی اصلی ورزش كشور یعنی سازمان تربیت بدنی نمود بیشتری پیدا می كند. نگاهی به تأثیر ورزش بر سلامتی جسمانی و روانی و میزان شركت افراد در دیگر كشورها نشان از اهمیت آن در زندگی روزمره دارد. به نقل از فدراسیون ورزش های همگانی، بالغ بر ۵/۶ میلیون نفر از جمعیت كشور در ورزش همگانی شركت می كنند كه این میزان تقریباً معادل ۱۰ درصد جمعیت كشور می باشد. در حالی كه این آمار دركشور استرالیا ۵۲ درصد، در آلمان ،۵۰ دانمارك ،۴۵ نروژ ۴۱ و فرانسه ۳۵ درصد است. با توجه به اینكه فعالیت بدنی می تواند شرایط مطلوبی را برای اندام های بدن فراهم آورد و نیز موجب تكامل روحی انسان، افزایش اعتماد به نفس، داشتن روحیه همكاری و نوعدوستی می شود؛ امر فوق بیانگر رغبت بیشتر مردم به ورزش و آگاهی از اثرات آن در سایر جوامع نسبت به كشور ماست.
سازمان بهداشت جهانی اعلام كرده است كه: فعالیت منظم خطر مرگ ناشی از بیماری های قلبی كه مسئول یك سوم مرگ و میر در جهان است را كاهش می دهد؛ همچنین باعث كنترل وزن، كاهش فشار خون و تصلب شرایین می شود و خطر ابتلا به دیابت نوع دو (۹۰ درصد موارد دیابت در جهان) و سرطان روده را كاهش می دهد و حتی باعث جلوگیری از ابتلا به سرطان سینه در زنان می شود.
دستیابی به این شرایط نیازمند سیاستگذاری و برنامه ریزی جامعی است و لزوم توسعه ورزش همگانی در این جهت بیشتر احساس می شود. برای اینكه مردم هرچه گسترده تر و به شكل همگانی ورزش كنند نیاز به اقدامات اساسی دارد و بدیهی است كه با فراهم شدن زمینه های لازم ورزش همگانی، برای همه اقشار می توانیم به رشد ورزش قهرمانی امیدوارتر باشیم.
یكی از دلایل توجه دولت ها به ورزش قهرمانی درآمد اقتصادی آن می باشد. همچنین جاذبه های ورزش قهرمانی، بازاریابی و جذب تماشاچیان باعث می شود كه این شكل از ورزش مورد توجه بیشتر سازمان ها و ارگان های مختلف دولتی قرار بگیرد . ناگفته نماند كه این سیاست تنها مربوط به كشور ما نیست بلكه در سایر كشورها نیز این نوع بینش كم و بیش وجود دارد. در استرالیا و آمریكا مبالغ گزافی از بودجه عمومی به ورزش قهرمانی اختصاص یافته است .
فرایند رقابت های ورزشی همواره موجب افتخار ملت ها بوده است. هر چند كه اغلب به نتایج چشم دوخته می شود و واكنش های مردمی و حتی دولتی نسبت به منفی و یا مثبت بودن آنها كاملاً متفاوت است. البته در خلال این گونه رقابت ها و یا در حاشیه آن، مواردی از هنجارشكنی و كج روی دیده می شود كه نگاهی گذرا بر آن داریم:
روند تجاری سازی ورزش قهرمانی آن را از تعلق به ارزش هایی كه بر كیفیت های درونی ورزش تأكید دارد و مروج اصلی شایسته سالاری است منحرف كرده و به وجوه خارجی آن كه تولید كالای مورد تقاضای بازار است، بها می دهد چنین روند نادرستی، ارجمندی را از «فعالیت» و «تلاش» ورزش می ستاند و شكل «نمایش» را بر همه شئون آن مسلط می سازد و سیمای عمدتاً «سرگرم كننده» به آن می دهد. در این شرایط یك مسابقه عالی ورزشی به تدریج به یك برنامه تلویزیونی تبدیل می شود كه در آن دست اندركاران باشگاه و دلال های مربوطه، همچون بردگان تلاش نمایند. موارد متعدد دیگری از جمله دوپینگ، خشونت و قمار از آثار توجه بیش از حد به ورزش قهرمانی است. آنچه دكتر جوهر چنگ رئیس سابق انجمن ورزش همگانی آسیا- اقیانوسیه در رابطه با تعادل بین ورزش قهرمانی و همگانی می گوید گفته های فوق را به چالش می كشاند: «من به شدت تحت تأثیر این واقعیت هستم كه تجاری شدن ورزش بزرگترین سرگرم كننده زمان ماست و ممكن است بر ساختار ورزش به میزانی كه خارج از درك امروز یا فردا و خارج از كنترل باشد، تأثیر بگذارد. به این دلیل ما به ورزش همگانی به عنوان یك متعادل كننده نیاز داریم. ما واقعاً باید هماهنگی را در تلویزیون، مطبوعات و در رسانه های عمومی مشاهده كنیم. ما به ورزش همگانی، در بازی هایمان نیازمندیم و در پارك ها، جایی كه كارگران ما استراحت می كنند، نه فقط در تلویزیون یا روزنامه ها و دیگر رسانه ها» .
ورزش همگانی ذاتاً درآمدزا نیست، در نتیجه دولت ها باید با سیاست های حمایتی برای گسترش آن اقدام كنند. ایجاد تعادل بین ورزش همگانی و قهرمانی و نیز نقش دولت در قانون گذاری و توسعه ورزش از چالش های مشترك فراروی دولت ها به شمار می رود. آنچه بیش از همه مشخص است دخالت فزاینده دولت ها در عرصه ورزش برای فراهم نمودن امكانات و اجرا یا هماهنگ كردن فعالیت هاست. حضور زنان، معلولان و افراد مسن در عرصه ورزش، نتیجه دخالت دولت ها و مدیریت آنها بر ورزش است. البته این دخالت ضرورت یك هماهنگی را بیان می كند. اما آنچه مهم است حمایت دولت به عنوان نماینده افكار عمومی از ورزش همگانی است. ورزش قهرمانی و حرفه ای به طور افراطی آن می تواند منجر به توسعه ناسیونالیسم تولید شود. ایشبرگ ناسیونالیسم تولید را با ورزش قهرمانی مرتبط ساخته و ادعا می كند كه در صورت غلبه این تفكر، كشور به عنوان واحد اقتصادی تلقی می شود كه با سایر كشورها برای كسب سود بیشتر در رقابت است.
محمود داودی نژاد
