به گزارش پایگاه خبری وتحلیلی افلاک ورزشی ،نخستین جرقه های مجلس یا پارلمانتاریسم و برانگیخته شدن فهم انسانی به اعطای حق رای، در ازمنه کهن و در دموکراسی های یونان و جمهوری روم باستان بر جهیدن گرفت.
اشراف آتن و اسپارات و تا اندازه ای طبقات پایین تر این دو”دولت- شهر” تحت دموکراسی های محدودی که تفکر کهن یونانی در آن زمان پرورانده بود در میدان هایی موسوم به آگورا (Agora)گرد هم جمع می آمدند و امورات خود را حل و فصل می کردند.
در جمهوری روم باستان نیز “سنای روم” اقتدار شگفت انگیزی از حق رای را توسط سناتورهای مقتدر رومی به نمایش می گذاشت.
در میان دیگر ملل بویژه ایران عصر امپراتوری عظیم پارسی نیز شوراهای سلطنتی از سوی اشراف و حکام محلی گرد شاه بزرگ شکل می گرفت و برتغییر فرمان شاه شاهان وکلا ًسیاست آن زمان کشور تاثیر می نهاد که بهترین و شکوهمند ترین آن، مجلس شگفت انگیز “مهستان” در دوران امپراتوری اشکانی بود.
در واقع تمامی این جرقه های درخشان در زمانی صورت می گرفت که بشریت هنوز در اولین مراحل تکامل فکری خویش و عصر تمدن کلاسیک بود.
و لیکن نکته اساسی و وجه اشتراک در همه آن ها این بود که حق رای مردم عادی و به تعبیری پدیده” شهروند خودمختار” بدین مفهومی که امروز تحت دموکراسی های نیرومند در جهان آزاد می فهمیم در این مجالس وجود نداشت و اگر هم در یونان آتنی و اسپارتی و سنای روم به خاطر جان مایه تفکر فلسفی یونان، حقی از رای دادن وجود داشت از غلظت مردمی چندانی برخوردار نبود که اعماق جامعه در فرایند آن نفوذ داشته باشند تا اینکه بشریت به عصر مدرن گام نهاد.
قرارگرفتن انسان در مسیر مدرنیته پس از قرون وسطا و کشمکش های خرد انسانی با تحجر ارباب کلیسا که اوج آن در قرن هفدهم و طلوع عصر روشنگری اروپا رقم خورد هزینه های زیادی برای بشریت در پی داشت و لیکن نتیجه اش دگرگشت سرنوشتی بهتر برای جامعه بشری بود که در آن به مرور به واسطه رشد فردیت، پدیده”مجلس– شهروند” به معنای اخص ظهور کرد.
انقلاب انگلستان(۱۶۸۸)، انقلاب فرانسه(۱۷۸۹-۱۷۹۹)، انقلاب امریکا(۱۷۸۹) همه تلاش هایی بود از سوی انسان شعورمند مدرن، تا بوسیله حق رای بتواند سرنوشت خود و کشورش را تعیین کند و بر استبداد خودرای ها چیره شود.
از این زمان است که اراده انسانی به شکل نیرومندی به سوی تثبیت حق رای و احقاق حقوق شهروندی و ارزش گذاری برجایگاه قانون و قانون گذاران جهت می گیرد وکل تلاش های او همه حول پروراندن جامعه ایی می چرخد که در آن مردم خود بر اساس عقل و خرد حاکمان خویش را برگزینند و پژواک همه صدا ها در این انتخاب ها در سپهر سیاست جامعه طنین افکند.
در گذر پر فراز و نشیب جوامعی که در این زمینه دگرگونی های آغازین را پشت سر گذاشتند و خمیرمایه دموکراسی های جدید را طرح ریزی کردند به آرامی پدیده پارلمانتاریسم و مجلس مدرن شکل گرفت و مکمل آنها پدیده هایی مثل احزاب، رسانه های متنوع، کثرت صندوق ها و فرم برگزاری انتخابات و ده ها مورد ریز و درشت دیگر که به عزت نفس فردی حق رای و اهمیت انتخاب مردم ارتباط داشت سر برآوردند.
ایرانیان و کوشش برای حق انتخاب
آلکسی دوتوکویل(۱۸۰۵-۱۸۵۹) اندیشمند برجسته فرانسوی در کتاب “تحلیل دموکراسی آمریکا ” کشش انسان و اصولاً جوامع انسانی را به سمت دموکراسی مشیت الهی می دانست و بر این نظر بود که بشریت درحال حرکت بدین سمت و سو است و گریزی نیز از آن ندارد.
اگر این دیدگاه دوتوکویل درست باشد تمایل بشریت در جوامع امروزین و تکاپوی آنان در تغییر فرم حکومت ها از استبداد به دموکراسی یک مشیت و در درون این تغییر نیز تحقق مجلس و انتخابات تقدیر گریزناپذیر آدمی در زندگی امروزی و شرکت در هر انتخاباتی نیز محصول اراده ایی است که بر وجود کنونی ما فرمان می راند و چاره ای از این حضور ارزشمند هم نیست.
این گونه است که ملت مستعد تری چون ایران به عنوان یک کشور پیش رو در آسیا و جهان غیر غربی در فاصله های زمانی دور و نزدیک با برخی از این انقلاب های دموکراتیک که در طی قرون مدرن در غرب به وقوع پیوست یک صد و اندی سال قبل پذیرای انقلاب مشروطه ( ۱۹۰۵) گردید.
سرانجام ورای هر زمینه تاریخی در فرهنگ ایرانی تلاش پدران مشروطه مفتخر به ایجاد مجلس شورای ملی به عنوان هسته اصلی قانونگذاری کشور شد و در اکتبر ۱۹۰۶ برابر با سال ۱۲۸۵ خورشیدی نخستین مجلس ایران در کاخ گلستان پدیدار گشت.
بسیاری از محققین، جنبش مشروطه خواهی ایرانیان را بیشتر تلاشی می دانند برای تثبیت قانون بر علیه سیستم کهنه و خودخواهانه چندین و چند ساله سلاطین؛ پس بدون تردید ایجاد پارلمان مدرن در ایران به عنوان خانه مردم به دست مشروطه خواهان ایرانی کوششی بوده است درخور برای توسعه کشور و ساختن ایران عصر جدید؛ از همین روی، تمام خون هایی که در دوران استبداد سیاه قاجاریان به خاطر آن ریخته شد از ارزشی مقدس برخوردار است.
زیرا می توان گفت پدیده مجلس به عنوان قلب و کانون”احساس بودن یک ملت” از درون شهامت و روشنگری خردمندان آن زمان به ما ارث رسیده است.
به گواه تاریخ از زمان صدور فرمان مشروطیت تا پیروزی انقلاب اسلامی حدود ۲۴ دوره مجلس ملی شکل گرفت که گاه در برخی از ادوار به خاطر استبداد حاکمان وقت با دوران فترت مجلس هم مواجه هستیم.
در طی این مدت خانه مردم یعنی اصلی ترین مرجع قانون گذاری کشور، کش و قوس فراوان به خود دید آنچنان که هر زمان منشور مشروطه رعایت می شد جایگاه مجلس وجه اصلی خود را به عنوان خانه مردم پیدا کرده و اراده مردمی موفق عمل می کرد که جنبش ملی شدن صنعت نفت و نخست وزیری محمد مصدق، مصداق بارز آن است.
ولی در چشم اندازی کلی، شوربختانه استبداد پهلوی اول و دوم هیچ وقت اجازه ظهور زندگی حزبی و تربیت شهروند و درخشش پارلمان به معنای واقعی در ایران را نداد و قوانین مشروطه چیزی جز پوسته نبودند و اصل این قوانین در انزوای سیاسی بزرگترین خردمندان سیاست آن زمان بی اطلاعی مردم خاک می خورد.
با پیروزی انقلاب اسلامی در بهمن ۱۳۵۷که مظهرکوشش شجاعانه ایرانیان مسلمان برای تثبیت حقوق فردی و عمومی خود بود براساس جهوریت نظام، جایگاه پارلمان حفظ شد و با بهره گیری از آموزه های اسلام صحن مجلس تقدس و ارزش مذهبی محکم و استواری یافته و مجلس شورای ملی به مجلس شورای اسلامی تغییر نام داد و نخستین مجلس پس ازانقلاب که درحقیقت مجلس انقلاب نام داشت با برگزاری انتخابات در۲۴ اسفند ۱۳۵۸تشکیل شد و تا به امروز ۹ مجلس نمایندگان منتخب مردم را در حوزه های انتخابیه مختلف در سرتاسر این کشور پهناور از جمله حوزه های انتخابیه لرستان به خود دیده اند.
صدای مردم لرستان درخانه ملت
پس از انقلاب در این۹ دوره مجلس اخیر حوزه های انتخابیه مناطق لرنشین و از جمله لرستان نیز نمایندگان متعدد به این مجالس فرستاند تا مطالبات آنان را بیان و با ایفای نقش در قانونگذاری کشور به مردم کمک کنند تا مدنیت خود را از نو در چشم انداز برنامه های توسعه کشور بسازند و به پیشرفت و رفاه دست یابند.
جالب اینکه امروز هر کدام از این حوزه های انتخابیه پس از این همه ادوار مجلس، تاریخچه ایی پر فراز و نشیب و جذاب برای خود دارند.
در راستای شناخت کم وکیف طنین صدای مردم لرستان در تمام مجالس آنگونه که معمرین طوایف می گویند و اسناد هم برآن صحه می گذارند قبل از انقلاب و در سیستم پهلوی توده مردم در جامعه ایلیاتی ها بدین شکلی که امروز شناسنامه به دست گرداگرد صندوق آرا می چرخند و نماینده به مجلس می فرستند نقش چندانی در ارائه حق رای نداشتند.
سیستم پهلوی با به حاشیه کشاندن مغز فرمان مشروطیت و انکار محتوای اصلی قوانین آن زندگی حزبی را انکار می کرد و توده ها به خاطر فقدان نهادهای مدنی چیزی از حقوق انتخابی خود نمی دانستند و حکومت سلطنتی بخصوص پس از کودتای ۲۸ مرداد هر جرقه ایی از سرکشی مردم برای دست یافتن به حقوق سیاسی شان که مظهر آن احساس بودن به عنوان یک فرد خودمختار که باید در انتخاب حاکمان خود سهیم باشد را سرکوب می کرد.
در حقیقت سیستم پهلوی به گونه ایی حرکت می کرد و کنشگری سیاسی مردم را منفعل کرده بود که محترمین طوایف و سران خاندان ها می بایست شناسنامه ها را جمع آوری و به جای عموم مردم رای می دادند و کسانی انتخاب می شدند که نمایندگان واقعی مردم نبودند.
ولی پس از انقلاب حضور توده مردم و شرکت عموم اقشارجامعه به صحنه انتخابات غلیظ گشته و تحرک اجتماعی بیشتر شد.
در طی این مدت نیز مجلس شورای اسلامی به عنوان بزرگترین مرجع قانون گذاری کشور با اقشار مختلف و طبقات گوناگون جامعه در ارتباط بوده است و استان ها و شهرهای زیادی به یمن این ارتباط توسعه یافته و امروز به عنوان مناطق برخوردار از مواهب توسعه و پیشرفت شهره اند و الان کمترین میزان بیکاری را نسبت به استان های محرومی مثل لرستان دارند.
حال نکته اصلی این است که چرا هنوز این رابطه در شهرها و روستاهای موسوم به مناطق محروم همچون حوزه های انتخابیه لرستان منجر به ایجاد جریان توسعه نگردیده است؟
تا آن حد که در منظر بسیاری از مردم لرستان خصوصاً جوانان امروزی که روز به روز بر تعداد تحصیل کردگان بیکارشان نیز افزوده می شود نمایندگان حوزه انتخابیه لرستان نتوانسته اند مطالبات و نیازمندی های واقعی مردم لرستان را با این همه تعهد و وفاداری به نظام برآورند.
آگاهان در لرستان که مسائل را با مداقه دنبال می کنند، بیکاری مزمن و فقرکهنه ایی که امروز بر گریبان مردم این حوزه های انتخابیه در لرستان چنگ افکنده و این مناطق را مبدل به”مهاجر فرست ترین ” نقاط ایران کرده است را پیامدی از فقدان رابطه سالم بین شهروندان این حوزه ها با مجلس در نشاندن نمایندگان کارآمد و توانا برکرسی های مجلس می دانند.
به بیانی دیگر اگر در طی این همه ادوار مجلس، لرستان دارای نمایندگان واقعی که صدای مردم بوده و از مطالبات برحق مردم شناخت کافی داشته و توانایی دفاع از حقوق قانونی و برحق مردم حوزه های انتخابیه شان را در صحن مجلس می داشتند، اکنون لرستان نیز در جرگه استان های توسعه یافته و برخوردار بود و این همه شدت بالای بیکاری و مهاجرت آزارشان نمی داد.
اگر اینگونه دیدگاهی که از منظر این دسته از آگاهان که حتی سال هاست در مطبوعات و رسانه ها و حتی این روزها درآستانه تبلیغات انتخابات هم منعکس می شود درست باشد پس لازم است که رابطه شهروند لر در این حوزه های انتخابیه با خانه ملت در محیط های محلی و مختصاتی همچون لرستان با غلظت ایلیاتی را بازنگری کرده و این مسئله را به طور عمیق توسط محققین و اندیشمندان مختلف ردیابی و آسیب شناسی و بررسی کرد.
موارد متعددی می تواند موضوع آسیب شناسی این رابطه قرار بگیرد به عنوان مثال در اینگونه جوامعی ورود آیتم هایی چون طایفه آسیب های جدی به حقیقت انتخاب و انتخابات زده و با تاثیر نامطلوب بر مدیریت استانی و شهرستانی روند توسعه را فلج کرده است.
یا اینکه هنوز ساختار ذهنی ما به پدیده مدرنی همچون پارلمان سنتی است و نتوانسته ایم به تفکیک قوا و نقش هر قوه در جایگاه خود شناخت پیدا کنیم و بیشتر مواقع نقش نماینده را در مجریه درآمیخته می کنیم و از نماینده انتظاراتی داریم که باید مجریه برآورد و بالعکس.
به هر جهت هر دلیل روشنفکرانه ایی که برای این آسیب ها ی متعدد بتوان جستجو و اثبات کرد شک نباید داشت که اصلی ترین پاسخ این است که متاسفانه ما مردم تحصیل کرده و نیمه تحصیل کرده، باسواد و بی سواد، هیچ وقت به درک درست و ریشه ایی از جایگاه انتخابات، پارلمان و ارزش یک رای دست نیافته ایم به همین سبب است که بیشتر مواقع در انتخاب های مان دچار اختلال می شویم و خروجی انتخابات در حوزه های زندگی ما کسانی بوده اند که در مجلس در دفاع از حق ما مردم دچار لکنت زبان می شده اند و هرکدام با ورود به مجلس فقط در پی این بوده است که دور بعد به وسیله گروه گرایی و باند بازی و دسته بازی چگونه انتخابش تکرار شود.
انتخاب خوب و ارزش یک رای
بی گمان اگر از منظر تاریخی که در بالا اشاراتی به آن شد به چگونگی روند شکل گیری پارلمان و ارزش یک رای و خون هایی که در طی تاریخ بشر برای ایجاد پارلمان و اعطای حق رای به شهروندان عادی ریخته شد، بنگریم به خوبی درک می کنیم که پدیده مقدس مجلس و حق رای یک انسان حتی در ایران به آسانی به دست نیامده است و بشریت برای برقراری این سیستم مردمی هزینه ها و خون ها داده است تا بواسطه آن از ستم و استبداد خود رای ها جلوگیری کند.
حتی خون تمام شهیدانی که در تاریخ معاصر کشور ما از امیر کبیر و صدر مشروطه تا انقلاب اسلامی و هشت سال دفاع مقدس برخاک پاک این کشور متمدن و پهناور ریخته شده فقط برای ایجاد فضایی مردم سالارانه و امن بوده است که در آن با یک رای تنها یک رای بتوانیم بر سرنوشت کشور خویش تاثیر بگذاریم و زادگاه های خود را با انتخاب درست در روند جریان توسعه قرار دهیم.
به همین روی است که یک رای آنچنان اهمیت تاریخی دارد که دغل بازان وکاسب کاران سیاست در جوامع محلی که هنوز احزاب و زندگی حزبی در آن تثبیت نگردیده آن را با اندک بهایی برای انتخاب شدن و نشستن بر کرسی مجلس از یک فرد عامی خریداری می کنند یعنی این معامله توسط کاندیدا یا نماینده و خود فرد عامی صورت می گیرد که هر دو چیزی از این ارزش این هزینه ها و تقدیس خون های ریخته شده بشریت و شهیدان این کشور نمی دانند.
در نتیجه اگر هرکدام از ما به مثابه یک فرد قدر و ارزش یک رای خود و اهمیت هزینه تاریخی که پشت آن است را بدانیم به راحتی آن را با مقداری پول و طایفه گرایی و میز ریاست و چیزهایی از این قبیل معامله نخواهیم کرد و دراختیار هر نالایقی آن را قرار نخواهیم داد.
حتی به عنوان یک نماینده اخلاق مدار با صداقت با صاحبان تک تک این آرا برخورد خواهیم کرد و در صورت اعتراض شهروندی مظلوم به خاطر برنیاوردن مطالبه اش بر او طعنه نخواهیم زد که دیگر به یک رای تو مرا احتیاجی نیست.
به عنوان یک کاندیدا یا یک نیروی سیاسی یا هوادار، حس مالکیتی به رای مردم و حق انتخاب آنها نخواهیم داشت آنها را آزاد خواهیم گذاشت تا خودشان با تعقل و آسودگی انتخاب کنند.
به هرجهت انتخاب خوبی خواهیم داشت و با هر انتخاب خوب به جای یک الیگارشی محلی که محصول بی اعتمادی به مردم است، مدیریتی پویا متخصص و کارآمد را به انجام خواهیم رساند و این گونه به خاطر کشف خرد و تفکر پشت این رای براساس فهم تاریخی از ایجاد پارلمانتاریسم رابطه درست و راستینی بین حوزه انتخابیه خود و مجلس کشور به عنوان هسته اصلی قانون گذاری و مرجع صدای مردم برقرار می کنیم و نه اسطوره و نه یک ابرانسان و نه یک مرد قدسی با هاله ایی زرین بلکه فقط یک نماینده خواهیم داشت که باید بر طبق قوانین کشور به خاطر عملکردش به ما پاسخ دهد در غیر این صورت با سرزنش و پاسخگویی دیگر انتخابش نخواهیم کرد.
نویسنده : رضا جودکی نژاد - روزنامه نگار و سردبیر خبرگزاری برنا وتابناک لرستان و فعال سیاسی اصلاح طلب
